Rustieke Gaslampen

Uiteraard zelfbouw ...

Dit verscheen in Modelspoormagazine 97 (november '10). Daar vind je meer tekst en afbeeldingen ...

Wanneer je verschillende dezelfde lantaarnpaaltjes wil voor op een stuk van je baan, loont het beslist de moeite om aan zelfbouw te denken. Het verschil in prijs tussen de benodigde bouwmaterialen en die van lantarentjes uit de handel kan fors oplopen. Zelfbouw niet zo moeilijk hoeft te zijn...
De mooiere lantaarns in de handel zijn prijzig. Wanneer je de prijs van de onderdeeltjes gaat optellen, kom je aan een bedrag dat flink lager zit. Erg gespecialiseerd gereedschap heb je niet nodig: een goede soldeerbout, een miniboormachine met slijpschijfjes, bij voorkeur een airbrush, …
De maten die we in de verdere tekst en dit boodschappenlijstje opgeven gelden voor lantaarns in H0, maar we denken dat de werkwijze ook bruikbaar is voor kleinere schalen, en uiteraard ook voor grotere.

  • messingbuis 1mm buitendiameter (bvb Conrad 297100)
  • messingbuis 1mm binnendiameter (bvb Conrad 297160)
  • geëmailleerde koperdraad (“lakdraad”) van 0,2mm (bvb Conrad 607568)
  • messingplaat 0,1 à 0,2 mm
  • styreenplaat 0,25 of 0,3 mm (Raboesch, Evergreen, …)
  • fijne kraaltjes (uit de speelgoedwinkel)
  • witte SMD-leds code 0603 (bvb www.leds-buy.nl 00-02-01-ASS)
  • heldere buis van 4mm buitendiameter (Raboesch 422-55/3)
  • secondenlijm, harskernsoldeer (of beter: soldeerpasta), matzwarte verf, …
  • Geschatte bouwkosten: minder dan 1 Euro


    In wezen gaat het om een zeer eenvoudige bouwwijze: Een dun centraal buisje biedt ruimte voor twee zeer dunne aansluitdraadjes en is aan de buitenkant “aangekleed”. De lichtbron, een SMD-Ledje, zit in een transparant stukje buis, dat bovenaan afgesloten wordt met een sierlijk kapje.


    We gebruikten de dunste buisjes die we konden vinden. Het dikkere, korte buisje dient om de montage op de baan te vergemakkelijken. Het wordt straks in een geboord gat gelijmd. Het hoort zo lang te zijn als je bodemplaat dik is.
    Het dunne buisje moet minstens een centimeter langer zijn dan de gewenste hoogte tot de onderzijde van de lampkap. Het op maat snijden van die buisjes kan je best doen met een snijschijfje in een miniboormachine. Datzelfde schijfje kan je gebruiken om de buitenzijde van het snijvlak te ontbramen. Om de binnenkant van de afgesneden buisjes terug glad te maken gebruikten we enkele ruimertjes.


    We gebruikten de kleinste Ledjes die we konden vinden: Witte SMD’s van de grootte 0603. Ze hebben een grondvlak van 0,75 op 1,5 mm. Om die van een aansluitdraadje te kunnen voorzien moeten we ze op de één of andere manier fixeren.
    Omdat we een kleine serie van deze lampjes wensten te maken, is tape een goede keuze: daar kan je immers verscheidene Ledjes tijdelijk op kleven, althans lang genoeg om ze een aansluitdraadje te geven..

     


    Voor die aansluitdraden is zogeheten lakdraad erg nuttig: Die is dun en stijf genoeg én met een geïsoleerde buitenzijde waar je makkelijk doorheen kan. Met een flink hete bout en wat harskernsoldeer is het geen moeite om de uiteinden te vertinnen. Door de hitte smelt het email weg en je soldeertin kan gemakkelijk de koperen kern omhullen. We gebruikten lakdraad van 0,2 mm dik en knipten stukjes van ruim 10cm af.


    Het solderen van de draadjes aan de SMD moet vooral snel gebeuren. We werken immers vlakbij de chip, en die willen we niet oververhitten. Door wat soldeerpasta aan de aansluitstukjes te smeren kan je het emaildraadje tegen de SMD drukken en de verbinding heel even aanraken met de tip van je soldeerbout. Op een seconde is de verbinding gemaakt. Nadat je de twee draadjes zo hebt aangesloten kan je de zaak in vorm plooien:
    Om de polariteit van de aansluitdraden naar de Led te markeren kan je twee dingen doen: de “min-draad” wat inkorten, of één van de draden met een viltstiftje een andere tint geven.

     


    Het is tijd voor de vormgeving van de lantarens. Met twee maten van ponsen maken we ons een hoop ronde schijfjes. Uit messingblik schijfjes van 5mm, uit de dunste styreenplaat schijfjes van 4mm groot. Het styreen kan je snijden met een licht tikje van een hamer, voor de messingplaat is een forse mep nodig om de zaak uit te snijden. Gebruik een afvalstukje MDF als ondergrond: die is hard genoeg maar zal je pons niet te beschadigen.


    Door het ponsen staat het messingschijfje uit zichzelf wat bol, en dat is prima. In de speelgoedzaak vonden we een doos met allerlei kraaltjes, de kleinste die we vonden zijn prima om een klein “torentje” op de kap te maken. Neem een stukje elektriciteitskabel en rijg er een kraaltje aan. Dit lijmen we met wat secondenlijm netjes midden op de kap.


    Het “glas” van de lamp maken we uit doorzichtige buis van 4mm buitendiamete. Om een reeks kapjes op maat te snijden is “The Chopper” van NWSL een erg handig gereedschapje. We sneden voor ons model van lantaarn buisjes van 6mm lengte.


    Om geen kortsluiting te maken lijmen we eerst de kapjes op het “glas”. Door de lijm ruim aan te brengen aan de onderzijde van de kap isoleer je het messing, waardoor die geen ongewenste verbinding kan maken met de aansluitingen van de Led.  Nadat deze lijm uitgehard is, strijk je een beetje lijm aan de rugzijde van je SMD, waarna je deze kan inbrengen in de lampenkap.


    We gaan nu de styreenschijfjes voorbereiden. Met een kraspen prikken we precies in het midden een gaatje. Dit helpt ons om op de juiste plaats een gaatje te boren. Met een ruimertje werken we dit gaatje af, zodat het schijfje met een tikkeltje wrijving over de masten kan geschoven worden. Dit is nodig om ervoor te zorgen dat ze bij het uitlijnen ter plaatse blijven.


    Het onderste schijfje brengen we eerst aan op een exacte plaats ten opzichte van de bovenkant van de mast geplaatst worden. Zelf zetten we die op 30mm. Zorg ervoor dat ze op al je lantaarns hetzelfde is, zodat ze allemaal even hoog zijn. Door nog een schijfje en wat kraaltjes te gebruiken, kregen we een rustieke vormgeving. Bovenaan komt nog een schijfje, dat straks de kap zal steunen. De laddersteun hebben we gemaakt van in elkaar gedraaide lakdraad. Wanneer alles op zijn plaats zit, kan het met secondenlijm gefixeerd worden.


    De mast kan het makkelijkst met een airbrush – dit om het filigrane zoveel mogelijk te behouden. Nu de mast klaar is, kan de kap geplaatst worden. Leidt de draadjes door het buisje, en lijm de kap vast. Na het uitharden van de lijm heb je een beter houvast om het bovenste deel met een penseeltje te verven. We gebruikten “Engine Black” van PolyScale. Met een fijn viltstiftje brachten we tenslotte nog wat lijntjes op het “glas” aan.


    Om de lantaarn op de baan te plaatsen hoor je nu enkel nog een gaatje van 2mm te boren in de ondergrond. Door hierin de dikkere buisjes van het begin van dit verhaal te kleven, heb je een mooi gat waar je de fijne draadjes gemakkelijk door kan voeren. De draadjes sluit je onder de baan op een gelijkspanningsbron aan. Vergeet je serieweerstand niet, en zorg ervoor dat de waarde ervan niet te klein is.



    Wanneer je dergelijke lantarentjes in een kleine serie maakt, heb je op relatief korte tijd en voor weinig geld unieke stukken voor je baan. Op minder dan twee dagen had ik er zo 20 gemaakt. De kostenbesparing is niet alleen groot (pakweg 300 euro), maar je hebt meteen ook lantarentjes die niemand anders heeft, én je kunt trots zijn op het resultaat van je modelbouwplezier.

    ©2010 Gerolf Peeters - aangepast op 11.11.2010 Zie ook: buislampen- wandlampen - gevellampen - zelfbouw seinen